Melike Sarıkaya / Milliyet.com.tr – New York’ta otobüs şeritlerini denetlemek gayesiyle bu yıl devreye alınan yapay zekâ tabanlı kameralar, bir yazılım kusuru nedeniyle üç bin 800 şoföre haksız trafik cezası gönderdi. Özellikle kimi rotalarda sistem, yasal park alanlarını yanlış yorumlayarak 900’den fazla yasal olarak park etmiş araca ceza kesilmesine neden oldu. Türkiye’de de yapay zekâ takviyeli sürat tespit aygıtlarının kullanılması teknolojinin gerçek bir halde uygulanmasının değerini gündeme taşıdı. Uluslararası Yol ve Sürüş Güvenliği Uzmanı Mert İntepe, Milliyet.com.tr’ye yapılması gerekenleri anlattı.
HATALARA KARŞIN TESİRLİ OLDUĞU TEZ EDİLDİ
New York’ta yanılgılı kesilen cezalar için Metropolitan Ulaştırma Otoritesi (MTA) tarafından cezaların iptal edilerek mağdurlara geri ödeme yapıldığını açıklandı. MTA, sorunun sistemin rotalara uygun programlanmaması nedeniyle yaşandığını kabul ederken, yazılımın kusursuz çalışması için geniş çaplı güncellemeler yapıldığını belirtti. Kusurlara karşın MTA, sistemin toplu taşıma performansı üzerindeki olumlu tesirlerine dikkat çekiyor.
Kamera sistemi sayesinde otobüs suratlarının yüzde 5 oranında arttığı tabir edilirken, trafik sıkışıklığının azaldığı da raporlandı. Buna rağmen şoförler ortasında yapay zekânın doğruluğuna dair önemli kaygılar oluştu. Sistemin önümüzdeki yıl 2 binden fazla otobüste uygulanması planlanıyor. Lakin uzmanlar, teknolojinin geniş ölçekte uygulanmadan evvel kapsamlı testlerden geçirilmesi gerektiğini vurguluyor.
‘YANLIŞ CEZAYA YOL AÇAN FAKTÖRLER VAR’
Uluslararası Yol ve Sürüş Güvenliği Uzmanı Mert İntepe bu çeşit olayların güvensizliğe sebep olabileceğine dikkat çekerek, “ABD’de 3 bin 800 yanlış ceza kesilmesi, yapay zekâ tabanlı sistemlerin hassas bir halde kalibre edilmediği durumlarda ne kadar önemli problemlere yol açabileceğini gösteriyor. Trafik üzere günlük hayatın her alanını etkileyen bir bahiste bu çeşit kusurlar, maddi ziyanlara ek olarak toplumsal güvensizliğe de neden olabiliyor. Bu olay, yapay zekâ sistemlerinin insan kontrolüne tabi tutulması gerekliliğini bir sefer daha ortaya koydu. Yanlış ceza oranını etkileyen de birtakım temel faktörler var. Bunlar bilgi kalitesi, algoritma yetersizliği, sensör ve kamera yanılgıları, çevresel faktörler ve operasyonel sorunlar” dedi. Uzman İntepe bu başlıkları şöyle sıraladı:
“Veri Kalitesi: Yapay zekânın eğitildiği data setlerinin doğruluğu ve kapsamlılığı.
Algoritma Yetersizliği: Kullanılan yapay zekâ modeli, karmaşık yahut ender durumlarla başa çıkamayabilir.
Sensör ve Kamera Kusurları: Görüntüleme teknolojilerindeki eksiklikler yahut yanılgılı algılamalar.
Çevresel Faktörler: Hava şartları, ışık durumu yahut coğrafik mahzurlar üzere dış faktörler.
Operasyonel Problemler: Sistemlerin saha testlerinin eksik yapılması yahut yanlış konfigürasyonlar.”
‘İNSAN KONTROLÜYLE TAKVİYE ŞART’
Yapay zekâ tabanlı ceza sistemlerinin uygulanmasında kusur oranının her vakit olacağını ve değerli olanın bu yanılgıyı en düşük düzeye indirmek olduğunu lisana getiren Uzman İntepe, “Hata oranını asgarî düzeye indirmek için farklı senaryoları kapsayan geniş ve hakikat bilgi setleriyle yapay zekâyı eğitmeliyiz. Yapay zekânın aldığı kararları insan kontrolüyle desteklemeliyiz. Algoritmaları ve yazılımları nizamlı olarak güncellemeliyiz. Sistemleri farklı kurallar altında ağır bir formda test etmeliyiz. Ulusal ve milletlerarası protokollere uygun standart çalışma prosedürleri geliştirilmeliyiz” dedi.
İntepe, Türkiye’de yapay zekâ dayanaklı sürat tespit aygıtlarının ise plakaları tanıyarak ihlal durumlarını kayıt altına aldığını, araçların suratını ölçerek trafik akışının tahlil edildiğini, ihlal yapan araçlar için algoritmalar kullanıldığını belirtti.
Türkiye’de uygulanan bu sistemlerin muhakkak durumlarda yanlışlı sonuç verebileceğini vurgulayan İntepe, “Dağlık yahut kırsal alanlarda yapay zekâ sensörlerinim görüş açıları kısıtlanabilir. Alt yapı probleminden kaynaklı yetersiz internet teması yahut elektrik kesintileri aygıtların çalışmasını etkileyebilir. Kirli, eski yahut standart dışı plakalar tanıma algoritmalarını zorlayabilir. Ağır sis, yağmur yahut kar aygıtların performansını etkileyebilir” diyerek eksiklikleri anlattı. Bu eksikliklerden kaynaklı yaşanabilecek meseleleri Uzman İntepe, şöyle sıraladı:
1- Algoritma yanlışları suçsuz şoförlerin ceza almasına neden olabilir.
2- Teknolojiye duyulan güvensizlik artabilir.
3- Kameraların daima kayıtta olması mahremiyet ihlallerine yol açabilir.
4- Sisteme dış müdahaleler, trafikte kaosa neden olabilir.
5- Sistemlerin heyetimi ve bakımı önemli maliyetler gerektirebilir.
Uzman Mert İntepe, ABD’de yaşanan olayın yapay zekâya olan itimadın sarsılmasına neden olmuş olabileceğini söyledi. İntepe, yapay zekâ tabanlı sistemlerin yanlışsız kullanıldığında trafik güvenliğini ve tertibini kıymetli ölçülerde güzelleştirebileceğini lakin bu teknolojilerin insan yanılgısını sıfırlamaktan fazla minimuma indirmek için kullanılması gerektiğinin altını çizerek kelamlarını noktaladı.