Türkiye’nin İsveç’in üyeliğine yönelik onay sürecini başlatma kararı almasının yankıları sürerken evvelki gün iki ülke ortasında varılan muahede NATO Zirvesi’ndeki havayı da değiştirdi. Beklentiler mevzuya ait temaslarda gerginliğin tırmanabileceği ve müzakerelerin son dakikaya kadar süreceği istikametindeydi. Tepe öncesindeki kararla önemli rahatlama yaşandı. Mutabakat sağlanmasında değerli rol oynayan NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, “En kıymetli bildiri bu tepenin daha başlamadan tarih yazdığıdır zira artık İsveç’in üyeliği kelam konusu” dedi.
MECLİS SÜRECİ BEKLENİYOR
İsveç’in NATO’ya tam üye olacak olmasının NATO’nun tamamı için yeterli olduğunu söyleyen Stoltenberg, “Bu tarihi bir karar, tarihi bir an ve tarihi bir zirve” diye konuştu. Onay evraklarının mümkün olan en kısa vakitte TBMM’ye sunulacağı kelamı verildiğini hatırlatan Stoltenberg, “Ardından olağan ki Türkiye’de parlamento sürecinin başlaması gerekiyor. Hasebiyle kesin vakit çizelgeleriyle ilgili detaylara girmek bana düşmez” sözlerini kullandı.
İsveç Başbakanı Ulf Kristersson (sağda) ve Finlandiya lideri Sauli Niisto (yürüyen) da aile fotoğrafında yer aldı.
UZLAŞMAYA BAĞLI KALINACAK
Önceki günkü uzlaşma konusunda en çok sorulan iki sorudan biri İsveç’in üye olduktan sonra uzlaşının ögelerini uygulamaya devam edip etmeyeceği. Stoltenberg, “Hem İsveç’in hem de Türkiye’nin muahedeye bağlı kalacağından ve bunun iştirakten sonra da devam edeceğinden katiyetle eminim” diye konuştu. İkinci soru ise Türkiye’nin ABD’den almak istediği F-16’ların verilen kararda bir tesiri olup olmadığı. Stoltenberg bu hususta da “Türkiye ile ABD ortasında F-16 konusunda her türlü diyaloğu memnuniyetle karşılıyorum fakat bu, mutabakatın bir kesimi değil” dedi.
İsveç’in iştirakiyle tüm İskandinav ülkeleri çağdaş tarihte birinci defa tıpkı güvenlik ittifakı içinde yer alacak.
İsveç’in üyeliğinin gerçekleşmesiyle birlikte İskandinav ülkeleri açısından bir birinci yaşanacak. Geçmişte Finlandiya ve İsveç, NATO üyeleri Norveç, İzlanda ve Danimarka’yla yakın bağlar kursa da güvenlik işbirliği belirli bir seviyesi aşmamıştı. Gelinen kademede tüm İskandinav ülkeleri çağdaş tarihte birinci sefer birebir güvenlik ittifakı içinde yer alacaklar. Vilnius Zirvesi’nde bir öteki birinci daha yaşandı. Geçtiğimiz aylarda üye olan Finlandiya’nın Cumhurbaşkanı Sauli Niinistö ve tepeye “davetli ülke” sıfatıyla katılan İsveç’in Başbakanı Ulf Kristersson, birinci defa tepenin aile fotoğrafında yer aldı.
UKRAYNA’YA TAKVİM YOK
İsveç’in üyeliğinin öncelikli bahis olmaktan çıkması başkanların, çetin müzakerelerin yaşandığı Ukrayna konusuna odaklanmalarını sağladı. Ukrayna, Rusya’nın başlattığı savaşla birlikte NATO üyeliğinin bir an evvel gerçekleşmesini sağlamak gayesiyle baskıyı artırdı. NATO, Ukrayna’nın üyeliğine kapıyı yıllar evvel araladı. Tepede bu ülkenin üye olup olmayacağından çok ne vakit üye olacağı masadaydı. Başkanlar takvim belirlemezken sonuç bildirisinde, “Müttefikler anlaştığında ve şartlar oluştuğunda Ukrayna’yı İttifak’a katılmaya davet edebilecek pozisyonda olacağız” denildi. Bu da Ukrayna’nın çabucak ya da savaş bitmeden üye olamayacağı manasına geliyor.
ABD’DEN F-16 SATIŞINA ONAY GELECEK Mİ
Türkiye’nin İsveç’e NATO vizesi vermesinin akabinde gözler ABD Kongresi’ne çevrildi. Ankara F-16 onayı için ne vakittir bekliyor, satış yakın mı?
Ekim 2021’de 40 adet F-16 savaş uçağı alımı talebinde bulunan Ankara, o günden beri satışa müsaade bekliyor. Beyaz Saray’ın açıktan desteklediği satışı “İsveç şartına” bağlayan Kongre, Finlandiya’nın İttifak’a iştirakine onay çıkınca, geçen nisanda Türkiye’ye 259 milyon dolarlık modernizasyon kiti satışına müsaade vermişti.
20 milyar dolarlık sipariş, Amerikan savunma endüstrisi için kıymetli. Joe Biden idaresi satışın “Amerikan çıkarlarına uygun olduğu” tarafında Kongre’ye mektup göndermişti. Ekonomik kıymetinin yanı sıra uzmanlara nazaran; NATO’nun değerli gücü Türkiye’nin eskiyen filosunun yenilenme gereksinimi ve Washington Yunanistan’a F-35 satmaya hazırlanırken, iki komşu ortasında dengeyi müdafaa arayışı bu türlü bir satışı mecburî kılıyor.
Biden idaresi F-16’lar ve İsveç sıkıntısını farklı gördüklerini söylüyor fakat Kongre üyeleri için durum farklı. Hakikaten mayıs sonunda Dışişleri Bakanı Antony Blinken, “İsveç’in NATO üyeliği ile F-16 ortasında temas kurmuyoruz” demiş fakat “Kongre’nin görüşü ve oyu önemli” diye de eklemişti.
ABD: SÜRECİ İLERLETMEK İSTİYORUZ
Türkiye’nin İsveç’in NATO üyeliğine olur vermesinin akabinde Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Biden’ın Kongre’ye danışarak satış sürecini ilerleteceğini söyledi. Sullivan, Biden’ın “satışı desteklemek ve süreci ilerletmek konusunda net olduğunu” dile getirdi. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Matthew Miller de soru üzerine, “Türkiye’ye F-16 satışını desteklediğimizi açıkça beyan ettik. Biz o denli olduğunu düşünmesek de mevzuyu İsveç’in NATO üyeliğine bağlayan Kongre üyeleri var” dedi.
Türkiye’nin İsveç kararının ardından ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin ile Ulusal Savunma Bakanı Yaşar Güler telefonda F-16 tedarikini görüştü. ABD, 2024’teki başkanlık seçimlerine geri sayarken, Kongre üyeleri ve Beyaz Saray’ın dikkati seçimlerle dağılmadan onayın çıkabileceği bedellendiriliyor.
O SENATÖR ARTIK DE BİDEN’DAN GARANTİ İSTEDİ
Beyaz Saray’ın teşebbüsleri ve Ankara’nın İsveç adımına karşın Kongre’nin itirazı şimdi aşılabilmiş değil. Senato Dış Bağlar Komisyonu’nun Demokrat Partili Başkanı Bob Menendez, Türkiye’ye savaş uçağı temini konusunda “çekincelerinin devam ettiğini” söyledi. Biden idaresinden, “Türkiye’nin F-16’ları Yunanistan’a karşı kullanmayacağı istikametinde garanti” isteyen Menendez, “ancak o biçimde ilerleme sağlayabileceklerini” tabir etti. Menendez daha evvel satış için İsveç’e onaya işaret ediyordu. Bu cephede başı çeken Senato’daki Cumhuriyetçiler’in lideri Mitch McConnell’dan ise şimdi açıklama gelmedi.
Bob Menendez
BALTIK DENİZİ NATO GÖLÜ
Finlandiya’nın geçtiğimiz aylarda üye olmasıyla, İsveç’in de Türkiye ve Macaristan’ın onay süreçlerini tamamlamasının akabinde İttifak’a katılmasıyla NATO’nun kuzey kanadında besbelli bir değişim yaşanacak. Rusya’nın da erişimi olan Baltık Denizi büsbütün NATO ülkeleri tarafından çevrelenecek ve adeta “NATO gölü” halini alacak. Baltık Denizi’nin etrafında büsbütün NATO ülkelerinin olması Rusya’nın bu bölgedeki faaliyetleri üzerinde kısıtlayıcı tesir yaratacağı üzere İttifak’ın kuzey bölgesindeki güvenlik ve savunma kapasitesinin artmasını sağlayacak.
RUSYA’DAN ‘TÜRKİYE’YE KÜSMEDİK’ AÇIKLAMASI
Moskova, Ankara’nın NATO doruğu öncesi İsveç’in üyeliğine yeşil ışık yakmasını itidalli karşıladı. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, “Ankara’nın Batı askeri ittifakı bünyesinde misyon ve sorumlulukları bulunduğunu çok düzgün biliyoruz. Bu mevzuda esasen fazla optimist değildik. İsveç’in NATO üyeliğine gelince: Elbet karşı tedbirler alacağız. Finlandiya’nın NATO’ya kabulünden sonra ne yaptıysak, İsveç ile ilgili de birebirini yapacağız” diye konuştu. Geçen mart sonunda Finlandiya’nın üyeliği katılaşınca Rusya idaresi, batı hudutlarındaki askeri işçi sayısını 140 bine çıkarmış, Belarus’a taktik nükleer silah konuşlandırma kararı almıştı.
Dmitriy Peskov
TÜRKİYE’YE ‘AB TAVSİYESİ’
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İsveç’e NATO üyeliği karşılığında Türkiye’nin AB üyelik sürecini hatırlatmasıyla ilgili Peskov, “Avrupa’da hiç kimse Türkiye’yi üye olarak görmek istemiyor. Son gelişmelerden Rusya’nın Türkiye’ye küstüğü manası çıkarılmamalı. Karşılıklı çıkarlara dayalı temas noktamız da çok. Münasebetiyle bağlarımızı derinleştirmekten vazgeçmiş değiliz” sözlerini kullandı.
FRANSA’DAN RUS ÇİZGİLERİNİN ÖTESİNİ VURABİLECEK FÜZE
FRANSA Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, NATO önderler doruğunun yapıldığı Vilnius’a ayak basar basmaz, Ukrayna’ya uzun menzilli füzeler vereceklerini açıkladı. Macron gelişmeyi, “Düşünüp kararımızı verdik. Ukrayna’ya cephe gerisindeki askeri maksatları vurabilecek kapasitede uzun menzilli füzeler veriyoruz. Ukrayna’ya dayanağımız sonuna kadar devam edecek” kelamlarıyla duyurdu. Askeri uzmanlar kelam konusu füzenin 550 km menzile sahip “Scalp” olduğunu belirtirken, bunun İngiliz imali “Storm Shadow” seyir füzesine çok benzediği lakin daha uzağı vurabildiği belirtildi.
KREMLİN: TEDBİR ALACAĞIZ
Bu duyuruya Rusya’dan reaksiyon ise gecikmedi. Kremlin Sözcüsü Peskov, kararı ıstırapla karşıladıklarını belirterek, “Fransa önderinin hangi füzeden kelam ettiğini net olarak bilmiyoruz. Lakin buna son derece olumsuz yaklaşıyoruz. Rusya elbette gereken karşı tedbirleri alacaktır” dedi.